Czy wady postawy mogą mieć związek z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego?
Wady postawy dotyczą obecnie coraz większej liczby Dzieci. Znaczna część najmłodszych Pacjentów, którzy odwiedzają mnie w gabinecie, zgłasza się właśnie z powodu wad postawy oraz nieprawidłowości chodu. W dzisiejszym wpisie chciałabym opowiedzieć Wam o tym, dlaczego w terapii wad postawy u Dzieci warto zwrócić uwagę na jakość procesów integracji sensorycznej. Od kilku lat dostrzegam coraz więcej zależności pomiędzy tymi dwoma problemami i widzę duży potencjał w połączeniu różnych metod fizjoterapii oraz integracji sensorycznej.
Zainteresuje Cię również:
- Co to jest integracja sensoryczna?
- Sensoryczny świat zabawy – nowy cykl wpisów eksperckich na blogu
- Zabawa z dzieckiem jako furtka do jego świata
- Zabawy sensoryczne regulujące poziom pobudzenia
- Integracja sensoryczna (SI) – po co nam ona? Kilka słów okiem specjalisty.
- Integracja sensoryczna dla dzieci – czy to nowa moda?
- Integracja sensoryczna w domu podczas pandemii, czy to możliwe?
- Zabawy oswajające jedzenie jako wsparcie dla Dzieci
- Co to jest profil sensoryczny, czyli dlaczego lubię to, co lubię?
Co łączy wady postawy i zaburzenia SI?
Prawidłowo funkcjonujące procesy integracji sensorycznej mają wpływ na wiele aspektów związanych z motoryką. Główne układy zmysłowe z perspektywy integracji sensorycznej czyli układ przedsionkowy i somatosensoryczny stanowią bazę dla prawidłowej postawy ciała. Odpowiadają bowiem za prawidłowe napięcie mięśniowe, czucie ułożenia swojego ciała w przestrzeni oraz kierunku ruchu a także za planowanie motoryczne. Integracja sensoryczna ma zatem wpływ na zdolność utrzymania wyprostowanej pozycji ciała a także odpowiada za świadomość ciała, która jest niezbędna do przyjęcia właściwej postawy.
Co sprzyja powstawaniu wad postawy?
Ruch jest niezbędny do prawidłowego rozwoju dziecka a także do kształtowania właściwej postawy ciała. W dzisiejszych czasach Dzieci znacznie mniej się ruszają niż dawniej. Rozwój technologiczny sprzyja siedzącemu trybowi życia. Coraz więcej dzieci cierpi także z powodu nadwagi i otyłości. Zdarza się też dosyć często, że Dzieci noszą źle dobrane buty, ciężkie plecaki, mają nieprawidłowo dostosowane do swoich potrzeb biurka i krzesła. Na rynku jest też sporo zabawek, które nie sprzyjają kształtowaniu prawidłowych wzorców ruchowych, np. chodziki, jeździki, skoczki. Czynniki te sprzyjają rozwojowi wad postawy. Rośnie także częstotliwość występowania zaburzeń przetwarzania sensorycznego. Jaki to ma związek z wadami postawy? Otóż, różnego rodzaju trudności w rozwoju sensorycznym mogą powodować niechęć do niektórych form ruchu oraz unikanie aktywności sportowych . W związku z tym, Dzieci z różnego typu zaburzeniami SI mogą mieć za mało ruchu lub korzystać z niego w sposób niesprzyjający rozwojowo.
Wady postawy a zaburzenia przedsionkowe
Dzieci z zaburzeniami przetwarzania przedsionkowego mają dużą trudność z utrzymaniem stabilnej, wyprostowanej pozycji. Często garbią się, podpierają na łokciach, siedząc w ławce. Ponadto, układ przedsionkowy wpływa na umiejętność utrzymania równowagi i koordynację ruchową. Ma również swój udział w planowaniu motorycznym oraz aktywacji i utrzymaniu optymalnego stanu pobudzenia i uwagi. Podsumowując, sprawnie działający układ przedsionkowy pozwala na płynne, zgrabne i skoordynowane ruchy, które są niezbędne np. do bycia dobrym w grach zespołowych i innych aktywnościach sportowych. Dziecko z zaburzeniami przetwarzania przedsionkowego może mieć dużą trudność z osiąganiem sukcesu w wyzwaniach ruchowych i sportowych. W związku z tym może odczuwać frustrację lub niechęć do różnych form aktywności, co może wpływać na jego poczucie własnej wartości i relacje z rówieśnikami. Jeśli zaś poziom pobudzenia Dziecka jest zbyt niski, może być ono ospałe, mało aktywne, co przekłada się na to, że nie dostarcza sobie odpowiedniej dawki ruchu rozwijającego motorycznie.
Wady postawy a zaburzenia somatosensoryczne
Propriocepcja, która wraz ze zmysłem dotyku składa się na somatosensoryczność to takie nasze wewnętrzne oczy. Odpowiadają one za świadomość ułożenia ciała w przestrzeni. Dzięki nim możemy bez kontroli wzroku ocenić, w jakiej pozycji ułożone jest nasze ciało. Jeśli teraz czytacie ten artykuł z kubkiem kawy w ręku, zapewne nie musicie patrzeć na swoje nogi, żeby ocenić czy dotykają podłoża. Co więcej, nie musicie raczej obserwować kubka z kawą, żeby jej nie rozlać lub nie trafić kubkiem w oko, sięgając do ust. Za to właśnie odpowiada propriocepcja. Dziecko z zaburzeniami pracy układu somatosensorycznego może mieć trudność z przyjęciem prawidłowej postawy ciała. Nie czuje dobrze jego ułożenia w przestrzeni. Może w związku z tym przyjmować różne dziwaczne, nieergonomiczne pozycje, które zaś przyczyniają się do powstawania wad postawy. Inne problemy, które mogą mieć związek z zaburzeniami proprioceptywnymi to nieprawidłowości chodu, na przykład chodzenie na palcach czy chód ze stopami ustawionymi do wewnątrz.
Częstym problemem dzieci z wadami postawy jest hipermobilność. Ich tkanki są bardziej elastyczne, przez co mają możliwość większego zakresu ruchu w stawie. Niestabilność stawów może przekładać się na niedostateczną stymulację proprioceptorów, które znajdują się między innymi w mięśniach, ścięgnach, więzadłach i torebce stawowej. W związku z tym świadomość ciała zmniejsza się a problem wady postawy pogłębia się. Wykazano też w badaniach związek pomiędzy zaburzoną propriocepcją a występowaniem skoliozy. Warto wspomnieć również o praksji. Jest to zdolność użycia swojego ciała w sposób celowy i efektywny. Potrzebna jest do nauki wszelkich nowych czynności. Dzieci z tzw. somatodyspraksją czyli zaburzeniem przetwarzania somatosensorycznego i praksji mogą mieć duży problem z autokorekcją postawy. Ponadto, często są niezgrabne ruchowo i mają problem z nauką nowych umiejętności, np. w tańcu, sporcie i innych aktywnościach. W związku z tym mogą również rezygnować z ruchu, który jak już wielokrotnie wspominałam jest niezbędny dla rozwoju i prawidłowej postawy ciała.
Wady postawy a zaburzenia modulacji sensorycznej
O modulacji sensorycznej pisałam więcej we wcześniejszym artykule na temat zabaw regulujących poziom pobudzenia. Przypomnę w skrócie, że modulacja sensoryczna służy nam jako filtr, który przepuszcza do wyższych pięter mózgu tylko istotne dla nas bodźce. Jednocześnie, pozwala nam zignorować te nieistotne. W związku z tym możemy skupić się na zadaniu, nie zwracając uwagi na światło, dźwięk, zapachy, bodźce dotykowe oraz inne bodźce płynące z otoczenia i z wnętrza ciała nieistotne dla naszej celowej działalności. Wyobraźcie sobie, że cały czas jesteście bombardowani ogromną ilością bodźców, niczym osoba siedząca na karuzeli w głośnym, kolorowym, zatłoczonym i pełnym różnych zapachów wesołym miasteczku. Zapewne nie czulibyście się komfortowo. Tak właśnie czują się Dzieci z zaburzeniami modulacji sensorycznej. Ich negatywne reakcje emocjonalne bardzo istotnie wpływają na kumulację napięć w ciele. To zaś przekłada się na nierównowagę napięcia mięśni i nieprawidłową postawę. Dlatego właśnie staram się patrzeć na problem wad postawy z szerszej perspektywy.
Mówiąc o modulacji sensorycznej, warto wspomnieć o niepewności grawitacyjnej. Jest to rodzaj nadwrażliwości na bodźce przedsionkowe. Jest to rzadko występujące zaburzenie integracji sensorycznej. Objawia się bardzo negatywną reakcją na wszelkie aktywności związane z ruchem głowy w przestrzeni, z oderwaniem stóp od podłoża. Są to dzieci wycofane, niepewne, lękowe. Pamiętajmy jednak, że trzeba zróżnicować to z niepewnością posturalną, która występuje znacznie częściej i nie musi mieć wcale podłoża sensorycznego. To kolejny problem, który wprowadza Dziecko w mechanizm błędnego koła. Jest ono bardziej statyczne, boi się wielu aktywności, nie czuje się pewnie na placu zabaw a także na niestabilnym podłożu, ponieważ ma słabą kontrolę posturalną. W związku z tym może unikać pewnych form ruchu, co utrudnia mu rozwój motoryczny. Pamiętajmy o tym, żeby diagnozę pozostawić specjalistom. Żaden objaw występujący samodzielnie nic nie znaczy. Potrzeba dobrego specjalisty o detektywistycznym zacięciu, żeby spojrzeć holistycznie na Dziecko i dobrze zaplanować terapię.
Jak wygląda badanie Dziecka z wadą postawy?
Badanie Dziecka z wadą postawy w naszym gabinecie to bardzo szczegółowa konsultacja. Trwa około godzinę. Na początek zbieramy wywiad dotyczący przebiegu ciąży, porodu, rozwoju Dziecka w okresie niemowlęcym i wczesnodziecięcym. Niektórzy Rodzice dziwią się, że pytam Ich także o sen, jedzenie, koncentrację, funkcjonowanie Dziecka w rodzinie i wśród innych dzieci, samodzielność. Potrzebuję poznać szerzej cały kontekst codziennego funkcjonowania małego Pacjenta, żeby móc trafnie określić, co może być przyczyną jego trudności. Następnie oglądam postawę Dziecka, obserwuję jak się porusza. Wykonuję szereg testów i pomiarów, które pozwalają mi określić, czy postawa ciała jest prawidłowa. Badam także Dziecko skoliometrem, który daje możliwość screeningu w kierunku skoliozy oraz inklinometrem, który pozwala ocenić fizjologiczne krzywizny kręgosłupa czyli lordozy i kifozę. Ważnym aspektem jest też badanie manualne, w którym oceniam napięcie mięśni, zakres ruchu w stawach oraz symetrię ustawienia wybranych punktów kostnych. Sprawdzam także stabilność stawów oraz jakość kontroli posturalnej w statyce i w ruchu.
Uzupełniam badanie również o wybrane obserwacje i testy z zakresu integracji sensorycznej. Zazwyczaj więcej szczegółowych obserwacji wykonuję już na kolejnych spotkaniach, ponieważ nawet godzinna konsultacja nie daje na to wystarczającej przestrzeni. Na pierwszym spotkaniu potrzebuję też czasu, żeby nawiązać relację z Maluchem. Ważne jest dla mnie to, żeby Dzieci czuły się swobodnie w gabinecie. Informuję Je o wszystkim, co będę robiła. Przedstawiam im często mojego asystenta Kostka:) czyli szkielet, który bardzo często je ciekawi. Lubią wiedzieć, jak wyglądają te kosteczki, których szukam w badaniu. Staram się w trakcie konsultacji stosować elementy zabawy, żartobliwego stylu bycia tak, żeby najmłodsi czuli się komfortowo i byli rozluźnieni. Nie wyobrażam sobie za bardzo badania postawy ciała, które trwałoby 15 minut.
Kontrola posturalna a inne aspekty rozwoju Dziecka
Słaba jakość kontroli posturalnej czyli mówiąc prościej trudności z utrzymaniem prawidłowej postawy wpływają na wiele aspektów rozwoju dziecka. Mogą mieć istotny związek z rozwojem mowy i różnego typu zaburzeniami logopedycznymi. Ponadto, dobra kontrola posturalna jest niezbędna do efektywnego jedzenia. Trzeba to mieć na uwadze, myśląc o dzieciach z trudnościami w jedzeniu. Jeśli interesuje Was ten temat zajrzyjcie tutaj. Coraz więcej Dzieci w ostatnich latach chodzi na tzw. terapię ręki, ma problem z pismem odręcznym, rysowaniem i innymi czynnościami z zakresu motoryki małej. Pamiętajmy o tym, że terapia ręki to nie może być jedynie nauka i trening funkcji motoryki małej, ręki. Trzeba na to również spojrzeć szerzej, analizując całą postawę, kontrolę posturalną i rozwój sensomotoryczny Dziecka. Jeśli nie mamy dobrej stabilności w centrum ciała czyli w obrębie tułowia, bardzo trudno o dobrą koordynację, precyzję i sprawność ręki. Ręka musi „oprzeć się” na stabilnym centrum ciała. To kolejne przykłady, które wskazują na konieczność holistycznego podejścia.
Współpraca specjalistów
Warto pamiętać o tym, że w terapii wad postawy ciała istotna jest także współpraca z innymi specjalistami. Często potrzebna jest także konsultacja logopedy, dietetyka, ortoptysty. Warto też współpracować z lekarzami, m.in. ortopedą i neurologiem. Chciałabym polecić wszystkim Rodzicom konsultację u fizjoterapeuty dziecięcego. Niestety często podczas bardzo krótkich wizyt u pediatry, szybkich bilansów, problem nieprawidłowego rozwoju sensomotorycznego zostaje niezauważony. Rodzice zgłaszają się na etapie, gdy problem jest już dosyć zaawansowany. Niestety realia są dosyć niesprzyjające i często Rodzice są pozostawieni sami sobie. Znam to zarówno z perspektywy terapeutki jak też Mamy. Warto pokazać się fizjoterapeucie dziecięcemu, który sprawdzi, czy rozwój ruchowy Dziecka przebiega prawidłowo oraz udzieli wskazówek, jak go wspierać.
Jak wygląda terapia wad postawy?
W terapii wad postawy wykorzystuję różne metody fizjoterapeutyczne. Bazą moich działań jest metoda FITS (Funkcjonalna Indywidualna Terapia Skolioz). Jest to jedna z siedmiu metod uznawanych za skuteczne przez międzynarodowe towarzystwo SOSORT zrzeszające medyków zajmujących się skoliozą. Ważnym etapem tej metody jest dokładne badanie i ustalenie wspólnego celu terapii z Dzieckiem i Jego Rodzicami. Terapię zawsze zaczynam od przygotowania układu ruchu do korekcji. Jeśli mam do czynienia z brakiem równowagi w zakresie napięć i długości mięśni lub ograniczeniem ruchu stawów, przesuwalności powięzi Dziecko nie będzie w stanie przyjąć prawidłowej postawy ciała. Dlatego właśnie zaczynam od przywrócenia prawidłowych warunków pracy układu ruchu. Korzystam w tym celu także z innych metod terapii manualnej i powięziowej. Następnie uczę Dziecko autokorekcji. Wykorzystuję w tym celu lustro, czasem zdjęcia. Muszę wyjaśnić Dziecku, jak wygląda prawidłowa postawa i na czym polega Jego indywidualny problem. Uczę Je jak zapracować ciałem. W terapię zawsze wplatam elementy zabawy.
W celu poprawy symetrii postawy sięgam też po różne techniki metody PNF. Niezwykle ważnym etapem jest także praca nad jakością kontroli posturalnej w pozycji skorygowanej w różnych warunkach. Ten etap ma na celu przygotowanie do prawidłowego funkcjonowania w życiu codziennym, w którym mamy wiele wyzwań ruchowych. Ostatnio wykorzystuję w pracy także terapię neurotaktylną. Pozwala ona normalizować odbiór i interpretację wrażeń dotykowych a także zwiększa świadomość własnego ciała. Dodatkowo, wpływa pozytywnie na stan pobudzenia i wspiera regulację napięcia emocjonalnego.
W jaki sposób wykorzystuję integrację sensoryczną w terapii wad postawy u Dzieci?
W terapii wad postawy wykorzystuję także wiedzę z zakresu integracji sensorycznej. Przede wszystkim staram się, żeby terapia w dużej mierze miała formę zabawy. Dziecko, które ma możliwość współpracy przy wyborze aktywności jest dużo bardziej zaangażowane i zmotywowane. Zależy mi również na tym, aby zbudować więź terapeutyczną z małym Pacjentem oraz stwarzać mu jak najwięcej możliwości doświadczania sukcesu. Znajomość strategii sensorycznych pomaga mi wspierać utrzymanie optymalnego poziomu pobudzenia Dziecka, który jest niezbędny do tego, aby mogło zaangażować się w precyzyjne ćwiczenia korekcyjne. Wykorzystuję także różne formy aktywnej stymulacji proprioceptywnej i przedsionkowej w celu zwiększenia świadomości ułożenia ciała w przestrzeni oraz poprawy równowagi i koordynacji ruchowej.
Podsumowanie
Mam nadzieję, że udało mi się wyjaśnić, co łączy wady postawy ciała i integrację sensoryczną. Być może łatwiej będzie Wam zrozumieć, dlaczego należy patrzeć na wady postawy u Dzieci holistycznie, uwzględniając wiele innych aspektów codziennego funkcjonowania. Zachęcam Was do dbania o aktywny tryb życia Dzieci. Pamiętajcie o tym, że warto skonsultować się z fizjoterapeutą dziecięcym, żeby dowiedzieć się więcej jak dbać o prawidłowy rozwój motoryczny najmłodszych.
Czy udało mi się przedstawić Wam, na czym polega terapia wad postawy ?
Bibliografia:
- Way Tong Virginia Chu. Assessing proprioception in children: A review. Journal of Motor Behavior. Jul-Aug 2017;49(4):458-466. doi: 10.1080/00222895.2016.1241744. [PubMed]
- Berdishevsky H. et al. Physiotherapy Scoliosis Specific Exercises – A comprehensive review of seven major schools. Scoliosis and Spinal Disorders 2016 https://doi.org/10.1186/s13013-016-0076-9 [PubMed]
- Białek M. Mild angle early onset idiopathic scoliosis avoid progression under FITS method. Medicine (Baltimore) 2015 https://dx.doi.org/10.1097%2FMD.0000000000000863
- Matyja M. Neurorozwojowa analiza wad postawy ciała u dzieci i młodzieży. Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach. Katowice 2012
[…] Wady postawy a integracja sensoryczna pochodzi z […]
[…] Wady postawy a integracja sensoryczna […]