Dyspraksja u dzieci, co to takiego, jak ją rozpoznać?

Z tego artykułu dowiesz się czym jest dyspraksja u dzieci, u kogo można ją podejrzewać, jak ją zdiagnozować oraz w jaki sposób pomóc dziecku z dyspraksją, żeby stymulować jego rozwój.

Zainteresuje Cię również:

  1. Co to jest integracja sensoryczna?
  2. Sensoryczny świat zabawy – nowy cykl wpisów eksperckich na blogu
  3. Zabawa z dzieckiem jako furtka do jego świata
  4. Zabawy sensoryczne regulujące poziom pobudzenia
  5. Integracja sensoryczna (SI) – po co nam ona? Kilka słów okiem specjalisty.
  6. Integracja sensoryczna dla dzieci – czy to nowa moda?
  7. Integracja sensoryczna w domu podczas pandemii, czy to możliwe?
  8. Zabawy oswajające jedzenie jako wsparcie dla Dzieci
  9. Co to jest profil sensoryczny, czyli dlaczego lubię to, co lubię?
  10. Wady postawy a integracja sensoryczna

Dyspraksja u dzieci, czyli „niezdarne dziecko”?

Pewnie znasz jakieś dziecko, które wiele osób złośliwe określa mianem „fajtłapy”. Takie dziecko zazwyczaj jest w normie intelektualnej, jednak podczas zabawy i codziennych czynności można zaobserwować u niego niezgrabność ruchową, problemy z koordynacją i trudności w zaplanowaniu przebiegu ruchu. Takie dzieci unikają zabaw ruchowych, gier zespołowych, mają problemy z samoobsługą, unikają placów zabaw. Często potykają się, obijają o innych, mają kłopoty z posługiwaniem się własnym ciałem. Tak właśnie wygląda dyspraksja u dzieci.

dla dziecka z dyspraksją wiązanie buta to nie lada wyzwanie

Dyspraksja u dzieci, trochę teorii.

Prof. Amanda Kirby, jedna z badaczek tego zjawiska, opisuje dyspraksję jako ukrytą niepełnosprawność dziecka, która przejawia się rozwojowym zaburzeniem koordynacji ruchowej. Może prowadzić do poważnych konsekwencji dla dziecka i jego rodziny, ponieważ bezpośrednio utrudnia proces uczenia się. Rzutuje na zachowanie dziecka, bardzo często prowadząc do problemów w funkcjonowaniu w grupie rówieśniczej. Dyspraksja w amerykańskiej klasyfikacji chorób znajduje się pod hasłem zaburzenia neurorozwojowe. Zarówno w europejskiej jak i amerykańskiej klasyfikacji zaliczana jest do rozwojowych zaburzeń koordynacji.

Dypraksja a praksja

Pojęcie dyspraksja pochodzi z języka greckiego i składa się z dwóch słów „Dys” – oznacza chorobę, zaburzenie, nieprawidłowość i „praxis” – oznaczającego pracę, czyn, robienie czegoś.

Praksja jest to zdolność do zaplanowania i wykonywania następujących po sobie (sekwencyjnych) ruchów. Rozwija się podczas doświadczeń zdobywanych przez dziecko w interakcji ze światem zewnętrznym i prezentuje jakość procesów integracji sensorycznej. Korzystamy codziennie z praksji, np. podczas ubierania się. Zastanów się z ilu elementów składa się twój dzisiejszy strój, co zrobiłeś po kolei, żeby się ubrać? Zastanawiałeś się nad tymi czynnościami? Prawdopodobnie zrobiłeś to zupełnie automatycznie. Dzieci z dyspraksją muszą ciągle myśleć o tym jak po kolei wykonywać podstawowe czynności.

Praksja – trzy elementy składowe

Praksję obejmują trzy składowe:

  • ideacja (pomysł)
  • zaplanowanie
  • realizacja

Ideacja to umysłowy element praksji, „wyobraźnia ruchowa”. Najprościej mówiąc, to wyobrażenie sobie jak ten ruch powinien przebiegać.

Zaplanowanie, czyli uświadomienie sobie kolejności ruchów, które powinny nastąpić, żeby wykonać jakąś czynność. Tutaj bardzo ważna jest świadomość schematu ciała.

Wykonanie to ostateczne działanie, będące realizacją celu. Efekt. Ważna tutaj koordynacja ruchowa.

U dziecka z dypraksją kłopoty mogą wystąpić na wszystkich trzech etapach planowania ruchu bądź tylko na jednym z nich.

wspinanie się wymaga sprawnej praksji

Dypraksja u dzieci, z czego wynika?

Już Jean Ayres, twórczyni koncepcji integracji sensorycznej mówiła o dyspraksji, nie jako o uszkodzeniu konkretnych obszarów w mózgu, a o zaburzeniach w komunikacji między poszczególnymi obszarami Ośrodkowego Układu Nerwowego. W dalszych badaniach neuroobrazowych wykazano, że są to zaburzenia w komunikacji pomiędzy obszarami odpowiedzialnymi za przetwarzanie dotykowe i proprioceptywne. Inni naukowcy dopatrują się przyczyn dyspraksji w niedotlenieniu oraz w czynnikach prenatalnych. Do dziś nie znaleziono jednoznacznej przyczyny dyspraksji.

Dypraksja u dzieci, jakie są objawy?

Dzieci 0-3 lat:

  • opóźnienie kolejnych etapów rozwojowych ( przewroty, siadanie, chodzenie, mowa),
  • kłopoty z karmieniem piersią (brak prawidłowego odruchu ssania),
  • kłopoty z rozszerzaniem diety

Dzieci 3-6 lat:

  • kłopoty z czynnościami takimi jak bieganie, wspinanie się, kopanie i rzucanie piłki (znaczna różnica pomiędzy rówieśnikami),
  • problemy ze zrozumieniem sformułowań typu: „pod”, „nad”, „za”,
  • niechęć do przebywania z grupą rówieśniczą, czasem przeradza się w wycofanie, czasem w agresję,
  • niepowodzenia w czynnościach samoobsługowych takich jak: ubieranie, mycie zębów, czynności toaletowe,
  • powolne, niedokładne i niepewne wykonywanie wielu czynności,
  • niechęć do chodzenia po schodach, problemy ze sprawnym chodzeniem naprzemiennym po schodach,
  • kłopoty z naśladowaniem czynności, układaniem wzorów, odwzorowaniem prostych ruchów ciała,
  • problemy z używaniem narzędzi pisarskich (kredek, farb itp.)

Dyspraksja u dzieci, czy mija w wieku szkolnym?

Niestety dyspraksja nie mija w wieku szkolnym.

Dziecko w wieku szkolnym:

  • trudności z poprzednich etapów utrzymują się bądź uległy niewielkiej, nadal niewystarczającej do sprawnego, samodzielnego funkcjonowania poprawie,
  • unikanie zajęć sportowych,
  • trudności ze skupieniem uwagi w klasie,
  • osiąganie znacznie lepszych wyników w pracy indywidualnej,
  • kłopoty ze spisywaniem z tablicy,
  • znaczne problemy z opanowaniem jazdy na rowerze,
  • trudności w nauce (czytanie, pisanie, liczenie)
  • (…)
unikanie aktywności sportowych to sposób na kompensowanie swoich kłopotów

Dyspraksja u dzieci, kto może to zdiagnozować?

Diagnoza dyspraksji nie należy do najłatwiejszych. Bardzo często rodzice poszukują pomocy u wielu specjalistów. Przy diagnozie ważna jest współpraca specjalistów i ocena możliwości i kłopotów dziecka pod wieloma aspektami. Aby prawidłowo i kompleksowo zdiagnozować dziecko z podejrzeniem dyspraksji, powinno przejść szereg badań: audiologicznych, neurologicznych, psychologicznych, psychiatrycznych, z obszaru fizjoterapii i terapii integracji sensorycznej. Proces diagnozy bywa długotrwały, jednak jest niezwykle ważny dla dalszej pracy terapeutycznej. Dziecko z dyspraksją może otrzymać orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Dzięki temu ma prawo do profesjonalnej pomocy zarówno w szkole jak i w poradni specjalistycznej.

Dyspraksja u dzieci, ale czy tylko? Czy można „wyrosnąć” z dyspraksji?

Prof. Amanda Kirby mówiła o tym, że dyspraksja u dzieci to trudność z planowaniem i organizacją nie tylko ruchu, ale także myśli, czynności i uczuć . Wpływa na funkcjonowanie w ogromnej części życia, dezorganizuje je. Proporcje między trudnościami motorycznymi a innymi są różne i zależą od jednostki. Trudności ruchowe często powodują u dziecka osamotnienie, poczucie winy, poczucie niesprawiedliwości, gniew, obniżenie poczucia własnej wartości.
Najważniejszym celem w pracy z dzieckiem z dyspraksją powinno być wzmacnianie poczucia własnej wartości.

Dyspraksja u dzieci to problemem, z którego się nie wyrasta. W terapii dziecko może wypracować bardzo wiele, nauczyć się funkcjonować z dyspraksją. Ważne jest, żeby wspierać dziecko z dyspraksją i pozwalać mu odkrywać jego pasje, talenty i rozwijać się na odpowiednim dla niego polu.

Jak można pomóc dziecku z dyspraksją w codziennym funkcjonowaniu?

  • Stały plan dnia – dziecko z dyspraksją (choć dzieci bez dyspraksji również) znacznie lepiej funkcjonuje w przewidywanym środowisku. Przygotowanie z dzieckiem planu dnia w postaci rozpiski lub rysunków daje mu poczucie bezpieczeństwa i kontroli. Jeśli dni znacznie różnią się miedzy sobą, można mieć plan dnia na każdy dzień. Ważne, żeby dziecko wiedziało o tym z wyprzedzeniem. Czasem warto również rozważyć czy da się choć trochę ujednolicić dni, np. rytuałami poranków i wieczorów, które zawsze są takie same.
  • Komunikacja – mówiąc do dziecka z dyspraksją, postaraj się nawiązać kontakt wzrokowy. Nie oczekuj, że dziecko wykona twoje polecenie, jeśli będziesz mówić do niego w zatłoczonym, głośnym miejscu, nawet na nie nie patrząc. Polecenia zawsze rozkładaj na czynniki, np. jeśli dziecko ma posprzątać zabawki, powiedz co ma zrobić po kolei, gdzie włożyć rzeczy danej kategorii. Tutaj mogą być pomocne etykiety na pudełkach. Przećwicz z dzieckiem daną czynność kilka razy zanim poprosisz go o samodzielne wykonanie. Staraj się nie używać w stosunku do dziecka komunikatów mówiących o jego powolnych ruchach. Zostawiaj sobie zapas czasu, planuj czynności z wyprzedzeniem.

Dyspraksja u dzieci, co jeszcze może zrobić rodzic?

  • Samoobsługa – ucząc dziecko czynności samoobsługowych, zacznij od jednej rzeczy i dopiero kiedy będzie ona opanowana, przejdź do następnej. Rozłóż czynność na części składowe, np. samodzielne ubranie się rano wymaga wcześniejszego przygotowania, ubrań, przewrócenia ich na prawą stronę oraz określenia co po kolei się zakłada (spodnie na majtki, nie na odwrót). Warto czynności tak skomplikowane jak samodzielne ubieranie się podzielić jeszcze bardziej na etapy, np. w tym tygodniu uczymy się zakładać koszulkę, w kolejnym , skarpetki itp.
  • Sprawność ruchowa – żeby zachęcić dziecko do ćwiczeń, bawcie się razem. Staraj się przekładać ćwiczenia polecane przez specjalistów na wspólną, rodzinną zabawę. Rozwijajcie razem zarówno motorykę dużą ( jazda na rowerze, bieganie, przeskoki, podskoki, turlanie, przepychanki, siłowanki, rzucanie piłką, kopanie piłki itp.), ale też motorykę małą ( zabawy paluszkowe, wydzieranki, modelina, plastelina, wycinanie itp.).
rodzinne siłowanki to świetny sposób na poczucie swojego ciała
  • Motywacja – dawaj dziecku możliwość wyboru aktywności, np. proponując dwie, trzy. Stosuj zachęty, a nie pochwały (np. zamiast „ślicznie, pięknie”, powiedz „widzę, że kosztowało Cię to sporo pracy, pewnie jesteś z siebie dumny”). Zajrzyj na https://pozytywnadyscyplina.pl/, żeby dowiedzieć się więcej.
  • Relacje z grupą – znajdź bezpieczną grupę, w której dziecko będzie mogło przećwiczyć zasady gier i zabaw. Umówcie się na konkretny znak lub sygnał jeśli dziecko będzie czuło się zagubione i będzie potrzebowało dyskretnej pomocy rodzica lub nauczyciela. Mów dziecku o emocjach, ucz je nazywać, wyrażać i radzić sobie z trudnymi emocjami.

Podsumowanie

Dyspraksja jest wieloaspektowym i wielowymiarowym zjawiskiem. Jeśli zauważysz objawy związane z dyspraksją u swojego dziecka, postaraj się szukać wielospecjalistycznej pomocy. Nie można wyrosnąć z dyspraksji, można jednak nauczyć się z nią żyć. Czym wcześniejsza diagnoza i terapia, tym sprawniejsze funkcjonowanie w przyszłości.

Literatura:

Kirby, A. Dyspraksja rozwojowe zaburzenia koordynacji, Fundacja „Szkoła Niezwykła” , Warszawa: 2010.

Mass, V., F. Integracja sensoryczna a neuronauka – od narodzin do starości. Warszawa: 2007.

Paul, S., Kisch., A. Co się dzieje z moim dzieckiem? Zaburzenia rozwoju ruchowego i postrzegania. Warszwa: 2014.

0 0 votes
Ocena
Subscribe
Powiadom o
guest

3 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
trackback

[…] Dyspraksja, czym jest, jakie są objawy, przyczyny i możliwości terapii? pochodzi z […]

Aneta Boritzka
3 lat temu

Było mi znajome to słowo, ale musiałam co nieco przypomnieć sobie. Lubię w takiej formie sobie przypominać: wszystko w zwięzłym artykule i prostym językiem napisane, by każdy mógł zrozumieć. A właśnie przekaz wiedzy jest najważniejszy dla rodzica – czytając treść o dzieciach i nie tylko 😉

trackback

[…] Dyspraksja u dzieci, co to takiego, jak ją rozpoznać? […]

Shopping Cart
3
0
Would love your thoughts, please comment.x